1. Kalıtım: Canlıların anne ve babasından almış oldukları genlerin tamamına “Genotip” denir. Canlıların, genotipine dayanarak meydana gelen dış görünüşe “Fenotip” denir.
• Kalıtımla ilgili kavramlardan en önemlileri şunlardır:
a. Kromozom: Canlılara ait bilgileri genler halinde bulunduran yapılara kromozom denir. Temel yapısını DNA molekülü oluşturur. İnsanlarda 23 çift kromozom bulunur.
b. Otozom: Cinsiyetin dışındaki vücut yapısını belirleyen kromozomlara denir. İnsanlarda 22 çift bulunur.
c. Gonozom: Cinsiyeti belirleyen kromozomlara denir. İnsanlarda bir çift bulunur.
2. Çevre: Gelişimi etkileyen faktörler içinde yer alan çevre, bireyin doğuştan getirdiği özelliklerin ortaya çıkmasına olanak sağlayan ya da sınırlandıran faktörleri içermektedir. Üç başlık altında inceleyebiliriz:
a. Doğum Öncesi: Çevreyle birebir etkileşime giren annedir. Annenin; yaşı, beslenmesi, alışkanlıkları, psikolojik durumu, kullandığı ilaçlar, geçirdiği hastalıklar bebeği etkiler.
b. Doğum Sırası: Doğum sırasında gelişimi etkileyen faktörler; ters doğum, erken doğum, geç doğum, hijyenik olmayan ortam vb.
c. Doğum Sonrası: Çevreyle doğrudan etkileşime giren çocuğun kendisidir. Etkilendiği noktalar; anne sütü, kültür, eğitim, kitle iletişim araçları, kaçıncı çocuk olduğu, ailenin maddi yapısı vb.
3. Zaman
a. Kritik Dönem: Bireyin çevre uyarıcılarına en açık olduğu dönemdir. Birey kritik dönem içinde o davranışı kazanmamışsa ilerleyen süreçte kazanması oldukça zordur.
Bazı kritik dönemlere örnek verecek olursak:
• Güven duygusu: 0-1 yaş
• Tuvalet Eğitimi: 1,5-3 yaş
b. Tarihsel Zaman: Toplumda yaşanan bir takım olaylar bireyin gelişimini olumlu-olumsuz etkileyebilir. Savaş, göç, doğal afet, sportif faaliyetler bunların arasında gösterilebilir. Koronavirüs sebebiyle uzaktan eğitim verilen öğrencilerde öğrenme eksikliklerinin görülmesi ve o dönem yapılan merkezi sınavlarda alınan başarısız sonuçlar, tarihsel zamana örnek verilebilir.
One thought on “Gelişimi Etkileyen Faktörler”